پشه خاکی ( sandfly )

این پشه خاکی‌ها در جاهای مختلف از جمله در لانه جوندگان ، لانه سگ ، لانه خزندگان ، لانه دوزیستان و همچنین در شکاف سنگ‌فرشها ، در کف اصطبلها، در داخل مرغداری‌ها ، در بین ریشه‌های خارجی درختان جنگلی و مناطق مشابه تخم‌گذاری و زندگی می‌کنند .
پشه خاکی ( فلوبوتوموس پاپاتاسی ) باعث انتقال بیماری سالک به انسان و برخی از حیوانات مثل موش صحرایی می باشد . اندازه آن از 1.5 تا 4.5 میلیمتر متغیر بوده ولی بطور معمول بین دو تا سه میلیمتر و بدون نیاز به میکروسکوپ و ذره بین قابل دیدن است .
این پشه به دلیل اندازه کوچک به راحتی قادر به عبور از منافذ ریز پنجره ها و درب منازل و در نتیجه ورود به داخل خانه ها است . بیشترین فعالیت پشه هنگام غروب و بعد از آن است که از خون انسان و سایر حیوانات به خصوص زخم های سالکی تغذیه می کند و پس از حدود یک هفته می تواند عامل بیماری را به دیگری انتقال دهد . پشه خاکیهای ماده نقاط کم مو و باز بدن را مورد گزش قرارمی دهند. میزبان این حشرات حیوانات اهلی ، سگها ، جوندگان اهلی و وحشی ، مار ، مارمولک و گاهی پرندگان می باشند۰
بیشترین ارتفاع پرواز پشه خاکی به یک متر می رسد ولی بصورت جهشی قادر به پرواز به طبقات بالای ساختمان هم است و حتی در کوهستان های افغانستان در ارتفاع دو هزار متری مشاهده شده است .
پشه خاکی به دلیل حساسیت به اشعه ماوراء بنفش نور خورشید در طول روز در نقاط تاریک و مرطوب مثل درز دیوارها ، پشت وسایل منزل ، داخل لانه جوندگان ، زیر زباله و نخاله و فضولات حیوانی مخفی می شود و استراحت می کند و تنها از غروب تا طلوع آفتاب به فعالیت می پردازد .

مورفولوژی پشه خاکی
پشه خاکی ها حشرات کوچکی با اندازه ۵-۲ میلیمتر و بدنی پر مو ، چشم های بزرگ و پاهای نسبتا بلند هستند. پشه خاکی ناقل بیماری سالک.
پشه خاکی ناقل سالک ، دارای ضمائم دهانی کوتاه می باشد و طبیعت زندگی نیمه وحشی دارد یعنی هم تمایل به زندگی در طبیعت ( بیابان ها و جنگل ها ) و هم تمایل به زندگی مناطق شهری را دارد .

چرخه زندگی پشه خاکی
پشه خاکی دارای دگردیسی کامل بوده ، ماده ها تخم خود را در نقاط مرطوب مانند شکاف سنگ فرشها ، شکافها و سوراخهای سطح زمین ، ريشه خارجی درختان ، شکافهای موجود در کف طویله و مرغداریها ، میان شاخ و برگ های ریخته شده قرار می دهند .
این پشه خاکی‌ها دارای دگردیسی کامل می‌باشند. یعنی تخم –> لارو —> پوپ –> بالغ
تخم ها پس از گذارندن دوره خود ، تبدیل به لارو می شوند. مرحله لاروی 4 دوره می باشد که پس از طی این دوره که بستگی به شرایط محیطی دارد ، لارو ها تبدیل به شفیره وسپس بالغ می گردند . لارو عمدتاً از مواد آلی و درحال پوسیدن تغذیه می‌کند. این مواد شامل قارچها ، برگ‌های جنگلی ، مدفوع حیوانات و مواد آلی در حال فساد بندپایان است .
لارو پشه خاکی‌ها به راحتی قابل تشخیص می‌باشد زیرا دارای سر نسبتاً سیاه‌رنگ و بدن خاکستری‌رنگ یا زردرنگ است . هفت حلقه اول شکم مجهز به پاهای کاذب است ولی بارزترین صفت ابریشم مشخص و ضخیمی است که بر روی سر و تمام بدن قرار دارد. در اکثر گونه‌ها انتهای شکم مجهز به دو جفت موی بلند مشخص به نام ابریشم دمی یا ابریشم مخرجی است .
طول عمر پشه خاکی از 45 تا 60 روز متغیر است و بستگی کامل به شرایط محیطی دارد . پشه خاکی ماده در این مدت دو تا سه مرتبه بویژه در زباله و نخاله های ساختمانی تخم ریزی می کند و پس از آن می میرد .
تخم این حشرات کوچک و کم‌وبیش بیضی‌شکل و معمولاً به رنگ قهوه‌ای یا سیاه است .
هرچند که لارو این پشه خاکی‌ها آبزی نمی‌باشد ولی یک حداقل رطوبت برای خاک منطقه لازم است .

تغذیه پشه خاکی
هردو جنس پشه خاکی‌ها از شیره گیاهان تغذیه می‌کنند ولی پشه خاکی ماده علاوه بر شیره گیاهان از خون نیز تغذیه می‌کند. فقط پشه خاکی ماده به علت نیاز به تخم ریزی خونخواری کرده و انسان و سایر موجودات را نیش می زند و پشه خاکی نر از شهد گیاهان استفاده می کند .

بيماريهای منتقل شونده از پشه خاکی
بیماریهای منتقل شونده توسط پشه خاکی را ( لیشما نیوز) می گویند۰ لیشمانیوزها در اغلب نقاط جهان وجود دارند و از بیماری های مشترک انسان و حیوانات به شمار می آیند که ممكنست به صورت ضایعات پوستی ( سالک ) و یا ضایعات احشائی ( کالاآزار) و جلدي مخاطي تظاهر نمایند كه توسط انگل های ليشما نیا ها ایجاد می شوند.
انگل های ليشمانیا در داخل سلولهای تک هسته ای بیگانه خوار جوندگان ، گوشتخواران و خزندگان رشد می کنند. انگل های لیشمانیا توسط پشه خاکی منتقل می شوند .

زخم سالک

بیماری سالک
ليشما نيوزجلدی را سالک می گویند .
سالک یکی از بیماری های شایع و قدیمی منتقله از حیوان به انسان است. این بیماری در فصل گرما گسترش یافته بطوریکه ˈلیشمانیاˈ انگل ناقل این بیماری مدت طولانی در هوا و بویژه در خاک زنده می ماند و سلامتی افراد را مورد تهدید قرار می دهد.
دونوع سالک وجود دارد : نوع شهری و نوع روستایی که از نظر ناقل ، تظاهرات بالینی دارای تفاوتهایی می باشند۰
اصلی ترین راه انتقال بیماری سالک ، موش های صحرایی هستند که به وسیله نیش پشه خاکی از این موش ها به انسان منتقل می‌شود ، این بیماری ، یک بیماری عفونی پوستی بدون درد و تب است که ضایعه آن حدود یک سال طول می کشد و سپس بهبود می یابد و جای زخم آن بر جای می ماند.
انگل موسوم بهˈلیشمانیاˈ در بدن موش زندگی می کند و این انگل از طریق گزش پشه ، وارد بدن این حشره می شود . این پشه کوچک که قدرت پرواز زیادی هم ندارد چنانچه شخصی را نیش بزند، این موجود تک سلولی یعنی لیشمانیا وارد پوست شخص شده و بیماری سالک را به وجود می آورد .

روش های مبارزه با پشه خاکی
• ترشحات بدن و بوی بد پوست انسان جاذب پشه خاکی ناقل سالک است لذا استحمام مرتب روزانه می تواند تاثیر قابل ملاحظه در پیشگیری از ابتلاء به سالک داشته باشد .
• استفاده از حشره کش های شیمیایی
• استفاده از توری های ریز بافت و نصب آنها روی پنجره ها و درب ها
• استفاده از پشه بند آغشته به سم استاندارد و پشه بند معمولی با تورهای دارای منافذ بسیار ریز به هنگام خواب
• پوشیدن لباس ضخیم و پوشش کامل بدن در طول شب به ویژه برای کودکان و بانوان در خانه و به هنگام خروج از منزل

اما هیچ یک از این روش ها دایمی نبوده و باعث در امان ماندن صد در صد از گزش این حشره نمی باشند کما اینکه استفاده از سموم برای انسان صدمات جبران ناپزیری به وجود می آورد ، لذا استفاده از دستگاه های تخصصی پشه ایران پراتیکس تنها راه مبارزه مفید و بی خطر با این حشره خطرساز می باشد .