مارمولک ( LIZARD )
مارمولک نام عمومی گروه بسیار بزرگی از خزندگان است که شامل چندین هزار گونه می باشند . مارمولک ها در سرتاسر کره زمین به جز قطب جنوب پراکنده شده اند . آنها در مناطق مختلف زمین از قبیل کوهستانها ، دشتها و مناطق شهری زندگی می کنند . مارمولک ها تمایل زیادی به استراحت در زیر آفتاب دارند و معمولا رنگ پوست آنها در آفتاب تیره تر می شود ، جانور شناسان علت آن را جذب گرمای خورشید توسط پوست مارمولک می دانند . مارمولک ها از حشرات موذی و بند پایان تغذیه می کنند . آنها جانوران آرام و بی آزاری هستند که به خاطر ظاهر چندش آورشان ، اکثر افراد از آنها گریزانند .
بیشتر مارمولک ها حشره خوارهستند و بسته به اندازه و جثه شان از بند پایان و گاهی جوندگان تغذیه می کنند . بعضی از مارمولک ها روی دیوار خانه ها دیده می شوند ( جکو یا مارمولک خانگی ) که آنها به قصد شکار بند پایانی از قبیل عنکبوت ها ، رتیل ها و حشراتی که دور نور لامپ ها جمع شده اند ، به آنجا می آیند . مارمولک ها به مانند سایر خزندگان موجوداتی خونسرد هستند ؛ این بدان معنی است که دمای بدن آنها تابع درجه حرارت محیط بوده و با هر تغییری در درجه حرارت محیط اطراف ، تغییر می کند لذا در درجه حرارت های پایین به ویژه در پاییز و زمستان به خواب زمستانی و در روزهای گرم تابستان به خواب تابستانی فرو می روند .
ساختار مورفولوژیکی مارمولک ها
مارمولکها چهار اندام حرکتی ، گوشهای خارجی و یک دم دارند . مارمولک ها دید پیشرفته ای داشته و قادرند رنگ ها را ببینند . همچنین مارمولک ها دارای حس بویایی بسیار قدرتمندی نیز هستند . مارمولك ها در دنیا از اندازه کوچک ( مارمولک های خانگی یا جکو ) تا حدود ۵/۳ متر ( اژدهای كومودو یکی از انواع بزمجه ها ) دیده می شوند و نباید مارمولك هایی مانند اژدهای كومودو را كه دارای اندازه درشتی هستند با تمساح و كروكودیل اشتباه گرفت . پوست بدن مارمولک ها مانند بسیاری خزندگان دیگر دارای فلس است . اکثر مارمولکها قادر به بازسازی دم یا پاهای از دست رفته خود هستند .
چرخه زندگی مارمولک
فصل جفت گیری مارمولک ها با چرخه روشنایی روز ، دما ( که رایج ترین آنهاست ) ، بارندگی و در دسترس بودن مواد غذایی تعیین می شود . نوسان مربوطه را می توان در مارمولک نر و اندازه بیضه ها مشاهده کرد . مارمولک های نر هم ممکن است دچار تغییرات رفتاری در طول فصول تولید مثل شده و خشن تر شوند و بیشتر به دفاع از قلمرو خود بپردازند . زمان بلوغ جنسی در مارمولک های کوچک بین 1 تا 2 سال و در مارمولک های بزرگ بین 3 تا 4 سال است . تعیین جنسیت معمولا وابسته به دما می باشد . چند گونه از مارمولک ها مثل جکوی پلنگی به گونه ای هستند که جنسیت شان به واسطه دما تعیین می شود یعنی جنسیت جنین در حال رشد با توجه به دمایی که در زمان جوجه کشی تخم در آن دما قرار داشته است ، تعیین می شود .
مارمولک ها روش های تولید مثل گوناگونی دارندکه شامل :
تخم گذار : بیشتر مارمولک ها این گونه اند
تخم گذار درونی : در این گونه ، تخم ها تا زمان تولد درون بدن مادر باقی می مانند . همه بزمجه ها ، ایگوآنایان ، اژدهای آبی ، همه جکوها و بیشتر آفتاب پرستها از این دسته اند
بچه زا : بچه زنده را حمل می کنند و دارای نوعی جفت از اتصال گردش خونی هستند . سقنقورهای زبان آبی ، سقنقور دمکوتاه ، سقنقور با دم قابض و آفتاب پرست جکسون از این نوع هستند
بکرزایی : تولید مثل غیر جنسی که در مارمولک هایی مانند مارمولک های دم شلاقی یافت می شود . این نوع از تولید مثل فقط شامل جنس ماده می شود . اگرچه این نوع مارمولک به صورت غیرجنسی تولید مثل می کند اما هنوز تمایلات جنسی از خود نشان می دهند
روش های فرار مارمولک از خطر
مارمولك ها نیز در زمان احساس خطر روش های متفاوتی را اعمال می كنند كه عبارت است از:
انواع مارمولک
فواید اکولوژیکی مارمولک
مارمولک های خانگی علاوه بر اینکه سمی نمی باشند بلکه سود آور نیز هستند چرا که آنها حشرات موذی و بند پایان و حتی تخم آنها را نیز صید کرده و به تغذیه خود می رسانند . بنابراین یکی از فاکتورهای طبیعی کنترل بیولوژیک حشرات بوده و با این کار به بهداشت اماکن مسکونی کمک شایانی می کنند . مارمولك ها با كنترل جمعیت حشرات ، بشر را در جهت برداشت محصول بیشتر و سالم تر از زمین یاری می كنند . نیز طی مطالعات به عمل آمده توسط مهندسین ژنتیك و متخصصین بیوتكنولوژی بر روی ژن ها و ساختار دم مارمولك ها ، احتمال این می رود كه بتوان این خاصیت را ( رشد مجدد یك عضو مانند دم در مارمولك ها ) در مورد انسان هم اعمال كرد ، بدین نحو كه فردی كه عضوی از بدنش مانند دست یا پا بر اثر یك سانحه قطع شده است بتواند دوباره آن را به دست آورد .
مبارزه با مارمولک
برای مبارزه بامارمولک ها روش های مختلفی وجود دارد از جمله :
اما کارآمد ترین روش استفاده از دستگاههای تخصصی دفع کننده ایران پراتیکس می باشد . این دستگاه ها بدون صدمه به انسان و محیط زیست ، باعث دفع دائمی این جانوران می گردد .