مورچه  ( formica  یا  ant  )

 

 

مورچه  ( Formica  یا Ant  ) حشره‌ ای است از راسته نازک بالان که تیره خاصی را به نام تیره مورچگان در این راسته بوجود می‌آورد .
مورچه جانوری است اجتماعی  ( یعنی به صورت کلونی زندگی می کند ) و دارای گونه‌ های بسیاری می‌ باشد . برخی گونه‌های نواحی گرمسیر ، مورچه‌ های خطرناک و گوشتخوار هستند .

 مورچه‌ها حشراتی هستند که از نظر هوش و غریزه طبیعی ، کامل می‌باشند . این حشره در مقایسه با حشرات دیگر ، لانه ساده‌ تری دارد . مورچه ها بیشتر  در زیر زمین تونل هایی حفر می‌کنند یا خاکریز درست می ‌کنند .

مورچه ها به راحتی از طریق شاخکهای آرنج دار و ساختار گره مانند و کمر باریکشان قابل شناسایی هستند .
رنگ بیشتر مورچه ها سیاه یا قرمز است اما در برخی از گونه ها سبز و یا فلزی هم مشاهده شده است . مورچه ها را می توان قوی ترین حیوانات خشکی نامید  زیرا قادرهستند 20 برابر وزنشان بار حمل کنند .

 

مورچه ها برای برقراری ارتباط با یکدیگر و رد یابی ، از نوعی سیگنال شیمیایی به نام فرومون استفاده می کنند .

برای تشخیص بوی فرومون از شاخکهای بلند و نازک خود کمک می گیرند .  هنگامی که یک مورچه آسیب می بیند از خود فرومون ساطع می کند . این کار باعث می شود مورچه های اطراف او در حالت تهاجمی قرار بگیرند و بیشتریبه آن منطقه جذب شوند .

تغذیه در مورچه ها غالبا دو جانبه و به صورت دهان به دهان در بین افراد صورت می گیرد .

 مورچه‌ها از سطح خاک برای بر جا گذاشتن رد فرومون استفاده می‌کنند تا دیگر مورچه‌ها نیز بتوانند آنرا دنبال کنند .
مورچه‌ای که غذا پیدا می‌کند یک رد فرومون در مسیر بازگشت به لانه برجای می‌گذارد .  این مسیر توسط دیگر مورچه‌ها دنبال می‌شود ، پس از بازگشت مورچه ‌های دیگر با غذا، این مسیر تقویت می‌شود .
هنگامی که منبع غذا تمام ‌شود ، دیگر رد جدیدی به وسیله  مورچه ‌ها گذاشته نمی‌ شود و بوی فرومون به آرامی محو می‌ شود . این عمل باعث می‌شود که مورچه‌ها با تغییرات محیط خود را هماهنگ کنند.

 

انتقال فرومون بین دو مورچه به همراه غذا 

خواب مورچه

  مورچه های ملکه در طول روز ساعتهای بیشتری را به خواب اختصاص می ‌دهند .

هنگامی‌ که ملکه مورچه ها در خوابی طولانی و عمیق است ، مورچه های کارگر در حال فعالیت هستند .

مورچه های کارگر انرژی مورد نیاز خود را با استفاده از خوابهای کوتاه و مقطع به دست می‌ آورند . آنها در فواصل نا منظمی‌ به خواب می‌ روند . تعداد خوابهای کوتاهی که در طول روز برای این مورچه ها پیش می‌آید بسیار زیاد است . این  برنامه روزانه خواب در میان مورچه ها  دلیل طولانی تر بودن عمر مورچه های ملکه در برابر کارگرهاست .

 

انواع مورچه

 مورچه صحرائی ، مورچه آتشی ، مورچه خانگی ، مورچه پیاده رو ، مورچه سارق ، مورچه مخملی درخت ، مورچه فرعون ، مورچه هرمی ، مورچه سیاه کوچک ، مورچه آتشی کوچک ، مورچه آکروبات ، مورچه آرژانتینی ، مورچه سربزرگ ، مورچه نجار ، مورچه زرد بزرگ  ،  مورچه برگخوار ، مورچه دروگر ، مورچه عسل  ، مورچه مزرعه ذرت ، مورچه نادان ، مورچه گله دار ، مورچه خرمن چین ، مورچه مهاجم ، مورچه انگل ، مورچه پرسه زن ، مورچه تپه ساز ، مورچه چوبزی و …

 

در این قسمت به خصوصیات تعدادی از آنها به عنوان نمونه اشاره می کنیم :

مورچه های مهاجم : گروهی از مورچه ها هستند که حشرات و سایر حیوانات کوچک موجود در مواد پوسیده گیاهی را شکار می کنند . وقتی یکی از مورچه ها طعمه ای راپیدا کرد با ترشح بویی از روی غده های بدنش ، دیگر مورچه ها را باخبر می کند .
آنها یک  ردیف منظم تشکیل داده و با همکاری هم طعمه را به لانه می برند .

 

مورچه های انگل : بعضی مورچه ها برای تهیه ی غذای خودشان هیچ فعالیتی نمی کنند . آنها غذایشان را از سایر مورچه ها به دست می آورند یعنی انگل مورچه های دیگر می شوند.

 

مورچه های پرسه زن : لانه های خود را در نزدیکی لانه مورچه های دیگر می سازند ، سپس هم از مواد دور ریخته شده آنها تغذیه می کنند.
هم زمانی که کارگرها مشغول بردن مواد غذایی به لانه خود هستند ، غذای آن ها را به زور از چنگشان در می آورند .

 

مورچه های سارق : آنها به آرامی وارد لانه موریانه ها و مورچه ها می شوند و غذای ذخیره شده آنها را می دزدند . آنها نوزادانشان را نیز شکار می کنند .

 

مورچه های برده دار: این مورچه ها به آرامی وارد لانه سایر مورچه ها می شوند و پیله های آنان را می دزدند و به لانه خود می برند. آنها از پیله های دزدیده شده مراقبت می کنند . پس از خروج کارگر ها ازاین  پیله های دزدیده شده ، آنها را وادار می سازند که کارهای مربوط به لانه شان را انجام دهند  .

 

مورچه خرمن چین : مورچه ای است که از گیاهان اطراف خود دانه می چیند و به لانه خود می برد و از آنها استفاده می کند .

مورچه شیردوش یا گله دار : این مورچه ها به شکار شته ها می روند .
آنها شته ها را گله گله در لانه جای می دهند و با نواختن ضربه های محکمی بر پهلویشان ، مایع شیرین مزه ای از اندامشان برای خود می دوشند .

 

مورچه های باغبان : دسته دیگر از مورچه ها باغبانی می کنند یعنی قارچهای بسیار ریزی را می پرورند و خوراکشان را فقط از آنها تهیه می کنند .
برای کشت قارچها نیاز به باغچه ای هم دارند. که برای این کار خمیری فراهم می کنند و قارچهای مورد نظر خود را بر روی آن می کارند .

 

مورچه های آسیابان : این نوع مورچه ها با کله بزرگ و فکهای نیرومند خود ، دانه ها را آسیاب می کنند .

 

مورچه فرعون : یکی از انواع مورچه ها که تقریبا در تمام جهان زندگی می‌کند و به رنگ زرد یا قرمز است و در خانه ها زندگی می‌کند مورچهٔ فرعون است . این مورچه اولین بار در مصر دیده شد و برای همین به مورچهٔ فرعون معروف است . این مورچه در دیوارها زندگی می‌کند و از بین بردن آنها نیز بسیار سخت است .

مورچه آتشی سرخ : که بومی آمریکای جنوبی است .

با احساس خطر بر روی آب ، دست به دست هم داده و از گروه خود ، قایقی درست می ‌کنند که می ‌تواند وزن‌های سنگینی را حمل کند .

 

مورچه‌های قزاق : در آفریقای مرکزی ، آمریکای جنوبی و نیز آسیای جنوبی ، پاره‌ ای از انواع مورچه‌ های گوشتخوار زندگی می کنند .
آنها بسیار بی رحم هستند .
آنها در ستونهای طولانی مانند نظامیان جنگجو در جستجوی جانداری به راه می‌افتند تا از گوشت بدن او تغذیه کنند .

 

مورچه های داخل یک کلونی به سه گروه تقسیم می شوند :

1.  مورچه های ملکه
2.  مورچه های نر
3.  مورچه های کارگر

 

مورچه های ملکه : ملکه ها در رأس کلونی مورچه ها قرار دارند . آنها هزاران تخم می گذارند و ساعتهای بسیاری را در طول شبانه روز به خواب می روند . مورچه های ملکه دارای بال می باشند اما پس از جفت گیری با یک نر بالشان می ریزد .

مورچه های نر : تعداد کمی از مورچه های کلونی را مورچه های نر تشکیل می دهند که نقش آنها آمیزش با ملکه است . مورچه های نر عمر بسیار کوتاهی دارند .  مورچه های نر نیزدارای بال می باشند .

مورچه های کارگر : مورچه های کارگر فاقد بال هستند و کار آنها جمع آوری دانه و مواد غذایی و حفر لانه ، مراقبت از تخمها و نوزادان و کلونی است . مورچه های کارگر بر اساس اندازه به دو گروه  بزرگ و کوچک تقسیم می شوند ؛ به کارگرهای بزرگ ، مورچه های سرباز می گویند که دارای آرواره های بزرگی هستند . آنها از افراد ضعیف تر در مقابل سایر حشرات و خطرات ، دفاع می کنند .
مورچه های کارگر کوچک جستجو گران غذا هستند و و به نظافت و تغذیه ملکه و نوزادان می پردازند . مورچه های کارگر در طول شبانه روز چندین بار به خوابهای بسیار کوتاه در حد کمتر از یک دقیقه می روند .

 

ساختمان مورفولوژیکی مورچه

مورچه ها گرچه از نظر اندازه ظاهری با یکدیگر فرقهای زیادی دارند ولی از جهت شکل ظاهری کم و بیش شبیه یکدیگر هستند . بدن  تمام مورچه ها شامل سر ، سینه  و شکم است . بر روی سرمورچه یک جفت شاخک یا آنتن وجود دارد که این شاخکها مدام حرکت می کنند زیرا اینها شاخکهای معمولی نیستند بلکه اندامهای بویایی جانور به شمار می روند ، بنابراین مورچه در عین حال که فاقد بینی است ولی حس بویایی دارد . شاخکها همچنین به مورچه کمک می کنند تا مورچه های دیگر را بشناسد و با آنها ارتباط برقرار کند.

سر مورچه  شامل  مغز ، یک جفت چشم مرکب و آرواره های قوی و دهان است . علاوه بر چشم مرکب ، بیشتر مورچه ها دارای اندام بینایی دیگری به نام چشم ساده هستند .
بین شکم و تنه این حشرات پایه ای وجود دارد که به وسیله آن ، شکم می تواند حرکات زیادی در جهات مختلف انجام دهد. مورچه های کارگر دارای سرکوچکی هستند ، در صورتی که نرها و ماده ها دارای سری بزرگ می باشند . آرواره های این حشره  نسبتاً قوی است و پاهایش به چنگال ختم می شوند . مورچه ها گوش ندارند بلکه آنها با ارتعاشات حسی می شنوند . وجود حس گره های خاص در شاخک ها و پاهایشان  به آنها کمک می کند ارتعاشات محیط زندگی شان را حس کنند .

مورچه ها دو معده دارند ، یک معده برای تغذیه خود مورچه کاربرد دارد در حالی که با معده دیگر مواد غذایی را با مورچه های داخل کلنی به اشتراک می گذارند . مورچه ها از طریق ساختارهای خاص به نام اسپیراکل تنفس می کنند .

وقتی محیط مورچه ها خیلی مرطوب می شود ، نظیر وقتی که سیل و یا برخی از بلایای طبیعی نازل می شود ، آنها قادرند اسپیراکل هایشان را ببندند تا زنده بمانند .

 

تولید مثل مورچه

چرخه حیات مورچه بسیار جالب است .

ماده های یک کلونی یعنی ملکه ها تا ارتفاع زیادی در آسمان به پرواز در می آیند و نر ها نیز به دنبال آنها می روند . پس از این پرواز جفت گیری ، نر ها فورا می میرند و ملکه پایین می آید و به تنهایی آغاز گر یک  کلونی و دسته جدید می شود . او آشیانه ای حفر می کند و تخم می گذارد . پس از آن کرم هایی که فاقد پا هستند از تخم بیرون می آیند .
ملکه مادر به آنها کمک می کند تا پیله ای به دور خود بتنند .

هنگامی که مورچه جوان به اندازه کافی رشد کرد ، ملکه یک سر پیله را سوراخ می کند و مورچه را از داخل محفظه خود خارج می سازد .

مورچه ها دگردیسی کامل داشته و طی  چهار مرحله تخم  ، لارو ، شفیره  و حشره بالغ  زندگی را می‏ گذرانند . تخم ها بسیار ریز و بسته به نوع  مورچه ، اشکل مختلف دارند .
لاروها بدون پا ، شفاف و گرد هستند و بعد از چندین مرحله پوست اندازی تبدیل به شفیره  می شوند . شفیره شبیه به حشره  بالغ است ولی بدنش نرمتر و رنگش سفید است . حشره بالغ درست بعد از چند روز که از مرحله شفیرگی خارج شد شروع به فعالیت می‏کند .

مدت زمان لازم برای پرورش مورچه از مرحله تخم تا حشره بالغ بین 6 هفته تا دو ماه می باشد که این زمان بستگی به شرایط محیطی و فصلی دارد .

 

 

فواید مورچه

مورچه های خانگی اغلب حشرات مفیدی هستند . 

مورچه ها با شکار کردن حشرات کوچک و تخم ها و نوزادان آنها و جمع آوری ذرات مواد غذایی از نقاط غیر قابل دسترس ، در تمیز کردن خانه کمک می رسانند .

 

مبارزه با مورچه

مورچه ‌ها حشرات بی آزاری هستند ولی هنگامی که در گوشه‌ای از خانه جمعیت آنها رو به افزایش بگذارد ، با دردسرهای بسیاری  مواجه خواهیم شد . در این صورت می توان با روشهای مختلفی با آنها مقابله نمود از جمله :

• در دسترس قرار ندادن مواد غذایی
• جمع آوری بقایای مواد غذایی
• نظافت و شستشوی مرتب آشپزخانه و منزل
• مسدود نمودن لانه یا سوراخ های ورود آنها به خانه
• استفاده از سموم شیمیایی و انواع حشره کش ها

اما بهترین و کارآمد ترین راه مبارزه  با  مورچه ،استفاده از دستگاههای دفع کننده  تخصصی مورچه ایران پراتیکس می باشد .
این دستگاه ها بدون کوچکترین ضرر و آسیبی برای سلامتی انسان طراحی شده و استفاده از آن ها بسیار راحت است .

استفاده از این دستگاه ها با صرفه ترین روش از لحاظ اقتصادی محسوب شده و محیط اطراف زندگی را برای همیشه عاری از وجود مزاحم مورچه ها می نماید .