پرندگان ( Birds )
پرندگان به جانوران مهره دار خونگرمی گفته می شود که بدنی پوشیده از پر دارند و اغلب آنها قادر به پرواز هستند . اندازه آنها از مرغ پر زنبوری تا شترمرغ ، بسیار متفاوت است . گونه‌های زیادی از پرندگان سالانه مهاجرت‌های طولانی دارند و بسیاری هم به جای مهاجرت طولانی ، جابجایی‌های کوتاه اما نامرتب دارند . پرندگان موجوداتی اجتماعی اند و با همدیگر از راه نشانه ها ، صداها ، آوازها ، شرکت در رفتارهای اجتماعی ، شکار، جنگ و مبارزه و یورش دسته جمعی به دیگر درندگان (معمولاً برای حفاظت از خود) ارتباط برقرار می‌کنند . بیشتر گونه‌های پرندگان تک همسری اند . معمولاً این رفتار آنها برای یک فصل تولید مثل است . گاهی هم برای چند سال تک همسر می‌مانند . اما اینکه برای تمام عمر تک همسر باشند بسیار کم دیده شده‌است . پرندگان از جمله گروه‌هایی از جانوران هستند که در تقریباً همهٔ مناطق خشکی در جهان و نیز درون اقیانوس‌ها یافت می‌شوند .
تغذیه در پرندگان
رژیم غذایی پرندگان متنوع است و شامل شهد ، میوه ، گیاه ، دانه و جانوران گوناگون می‌شود . پرنده‌ها دندان ندارند و دستگاه گوارشی آنها به غذای ناجویده که به شکل کامل فرو برده شده باشد ، تطابق یافته است .
بعضی پرندگان روش‌های متعددی را برای تغذیه و یافتن غذا به کار می‌برند اما بعضی دیگر تنها غذای ویژه‌ای به عنوان منبع اصلی غذایی شان دارند . تغذیه کنندگان از شهد دارای زبان های ویژه تطبیق یافته و پرزدار و در بعضی موارد منقارهای شکل یافته برای دسترسی بهتر به شهد موجود در گیاهان هستند . کیوی‌ها ( پرندگان بی پرواز و بومی نیوزلند ) دارای منقارهای بلند هستند که با آنها بی‌مهرگان را از شن‌ها بیرون می‌کشند . اردک‌های غواص ، پنگوئن‌ها ، و ماهی‌گیرک ها غذای خود را زیر آب به دست می‌آورند ، در حالی که شکارچیان هوایی چون کودن‌ها ، ماهی‌خورک‌ها ، و پرستوهای دریایی با شیرجه به درون آب اقدام به شکار طعمه می‌کنند . بعضی پرندگان همچون فلامینگوها غذای خود را از راه فیلتر کردن آب دریاچه‌ها و مرداب‌ها به دست می‌آورند . بعضی پرندگان نیز مردارخوار هستند ؛ کرکس از جمله پرنده‌هایی است که تنها اقدام به خوردن مردار می‌کند .
کوچ پرندگان
بسیاری گونه‌های پرندگان برای بهره مند شدن از تغییرات دمایی فصلی در جهان ، اقدام به کوچ می‌کنند تا دسترسی خود به منابع غذایی و زیستگاه هایی را که در آنها می‌توانند تخمگذاری کنند را بالا برند . این مهاجرت‌ها در میان گروه‌های گوناگون متفاوت است . بسیاری پرندگان به مسافت‌های دوری کوچ می‌کنند که هنگام آغاز این مهاجرت طولانی ، بستگی به طول روز و شب و شرایط آب و هوایی دارد . این پرنده‌ها ، تخم‌های خود را در مناطق معتدل یا قطبی می‌گذارند و در نواحی گرمسیر دورهٔ غیرتخم گذاری خود را سپری می‌کنند . از آنجا که کوچ انرژی بدنی زیادی مصرف می‌کند و بعضی پرندگان از روی صحراها و اقیانوس‌های بزرگ بدون غذا خوردن می‌گذرند ، پیش از مهاجرت و به منظور تامین انرژی لازم در هنگام کوچ ، پرنده‌ها میزان چربی بدن خود را بالا می‌برند و اندازه بعضی اندام‌های درونی خود را کوچک می‌کنند .
گستره پراکندگی
پرندگان از جمله گروه‌هایی از جانوران هستند که در تقریباً همهٔ مناطق خشکی در جهان و نیز درون اقیانوس‌ها یافت می‌شوند . بیشترین تنوع پرندگان در جهان در مناطق گرمسیری است .
ساختار مورفولوژیکی پرندگان
در مقایسه با دیگر مهره‌داران ، ساختار بدنی پرندگان دارای ویژگی های نامتعارفی است که به واسطه نیاز آنها به پرواز پدید آمده‌اند . اسکلت آنها از استخوان‌هایی قوی و بسیار سبک ساخته شده است . آنها حفره‌ها و فضای خالی زیادی (معروف به حفره‌های هوا) در بدنشان دارند که این فضاها به دلیل ارتباط با دستگاه تنفسی‌شان از هوا پُر شده‌اند . کاسهٔ سر در پرندگان بالغ یکپارچه است و هیچ درز جمجمه‌ای در آن وجود ندارد . دو کاسه چشم آنها بزرگ هستند و توسط یک دیواره استخوانی از هم جدا شده اند . ستون مهره‌های آنها دارای ناحیه‌های مهره‌های گردنی ، سینه ای ، کمری و دمی است که از میان آنها مهره‌های گردنی تعداد بسیار متغیری دارند و به ویژه انعطاف‌پذیرند ولی امکان حرکت در مهره‌های سینه ای کاهش می‌یابد . اندک مهره‌های انتهایی به لگن خاصره متصل شده اند . دنده‌ها صاف هستند و جناغ چرخش پیدا کرده تا ماهیچه‌های پرواز ، به استثنای پرندگان بی‌پرواز ، بدان بچسبند . پاهای جلویی (دست‌ها) تبدیل به بال شده‌اند . دستگاه گوارشی پرندگان منحصر به فرد است و دارای چینه دانی برای نگهداری و سنگ دانی برای نگه داشتن سنگ‌هایی است که درون بدن برای آسیاب کردن و خرد کردن غذا و جبران نبود دندان به کار می‌روند . پرندگان دارای یکی از پیچیده‌ترین دستگاههای تنفسی در میان همه دیگر جانوران هستند . تولید صدا در دهلیزی ماهیچه ای که سوتک نام دارد صورت می‌گیرد . این دهلیز دارای چندین پرده صماخی است که از انتهای پایینی trachea جدا می‌شوند . پر از جمله ویژگی‌های مهم پرندگان است . پرها باعث آسان شدن پرواز ، ایجاد عایق به منظور تنظیم دمایی و جلوگیری از خیس شدن بدن می‌شوند و در نمایش در هنگام جفت‌یابی ، استتار، و علامت دادن کاربرد دارند . پروبال به صورت مداوم ریزش می‌کنند . در اکثر پرندگان ، کارکرد اصلی پر برای پرواز است با این حال هنگامی که پرنده به دلایلی دیگر نیازی به پرواز نداشته باشد ، کارکرد پر نیز تغییر می‌یابد . برای نمونه ، پرهای پنگوئن‌ها آنچنان تغییر یافته اند که بیشتر شبیه به فلس می‌مانند تا پر ؛ همچنین پرهای پرندگان بزرگی چون شترمرغ – که نیاز به سرعت بالا در هنگام دویدن دارند – آنچنان نرم شده‌اند که با آنها نمی‌توان پرواز کرد .
چرخه زندگی و تولید مثل در پرندگان
تقریبا همه پرندگان تخم گذارند . تخم دارای مقدار زیادی زرده و پوسته آهکی سخت است و برای رشد و پرورش جنین باید به میزان طبیعی گرم نگه داشته شود و یا به عبارتی دیگر زیر پرنده خوابانده شود . در تولید مثل پرندگان ، مادر یا پدر و مادر هر دو به منظور تأمین دمای کافی روی تخم ها می خوابند .
هر یک از گونه ها زمان تولید مثل ویژه ای دارند که معمولا چند هفته در بهار یا تابستان است .
ترشحات غدد درون ریز (غدد مترشحه داخلی) در کار تولید مثل مؤثر و لازم است و به نظر می رسد ترشح این غدد به طور مستقیم تحث تأثیر نور قرار دارد . زمان تولید مثل در بسیاری از گونه ها با صداهای ویژه ای که نرها به طور متناوب تولید می کنند ، آغاز می شود و بسیاری از آنها در حضور ماده ها به اجرای نمایش می پردازند .
میانگین تعداد تخم هایی که یک ماده در یک دوره ی تخم گذاری می گذارد ، در بین گونه هایی که در جاهای امنی آشیانه دارند از همه کمتر و میان آنهایی که آشیانه های زمینی آنها در معرض خطرات بزرگ قرار دارد ، از همه بیشتر است .
انواع پرندگان
طبق اطلاعات موجود 514 گونه پرنده در ايران وجود دارد كه مي توان آنها را به ترتيب زير تقسيم بندي كرد :
خانواده کوکو ( Family Cuculidae)
پرندگانی هستند بیشتر درخت زی که در مناطق قطبی معتدل و استوایی جهان زندگی می کنند با بدنی نسبتا باریک و دم دراز که شاهپرهای آن از وسط به کنار ، به تدریج کوتاه تر می شود ، منقاری کلفت و اندکی خمیده به پایین دارند در پای آنها دو انگشت در جلو و دو انگشت در عقب قرار دارد . تک زی و انگلی هستند و در آشیانه پرندگان دیگر تخمگذاری می کنند . کوکوها در ایران سه گونه هستند که عبارت از کوکو ، کوکوی خالدار و کوکوی تاجدار
خانواده زنبور خور ( Family Meropidae )
پرندگانی هستند اجتماعی و رنگارنگ با بدنی باریک ، بالهای دراز و نوک تیز و دم بلند که اغلب جفت وسطی شاهپرهای آن دراز است ، منقاری دراز ، نسبتا باریک و اندکی خمیده دارند ، نر و ماده آنها هم شکل است ، در سوراخ ها آشیانه می سازند و از حشراتی که در هوا می گیرند ، تغذیه می کنند که اغلب زنبور یا انواع مشابه آن را شامل می گردد . شامل زنبور خور کوچک ، زنبور خور معمولی و زنبور خور گلو خرمایی می شوند .
خانواده گلاریول ( Family Glareolidae )
22 سانتی‌متر ؛ ولی در حال پرواز بزرگتر به نظر می آید . نر و ماده هم شکل ، پرنده ای است لاغر و به رنگ خاکی با پاهای دراز کرم رنگ و منقار نوک تیز و خمیده که شاهپرهای نخستین و سطح زیرین بالهایش سیاه و خیلی مشخص می باشد ، یک نوار پهن و سیاه و سفید از ناحیه چشم شروع شده و قوس مانند تا پس گردن خاکستری رنگش ادامه پیدا می کند . زیستگاه آنها بیابان های ماسه ای هموار و مناطق نیمه بیابانی و کم گیاه است . آنها شامل گلاریول بال سرخ و گلاریول بال سیاه هستند .
خانواده اسكوا ( Family Stercorariidae )
پرندگاني دريايي با جثه اي بزرگ كه شبيه شكاري ها هستند ، با پر و بال تيره رنگ و بالهاي باريك و زاويه دار ، در پرنده هاي بالغ شاهپرهاي وسطي دم معمولا دراز است . رنگ پر و بال آنها اغلب متغير و گمراه كننده است ولي در تمام اشكال سفيدي بین شاهپرهاي بال به خوبي ديده مي شود ، اغلب پرندگان ديگر را آنقدر دنبال مي كنند تا طعمه اي را كه در دهان دارند رها سازند ، معمولا روي سطح آب به استراحت مي پردازند . نر و ماده آنها هم شكل است ، روي زمين آشيانه مي سازند . آنها شامل اسكواي دم پيچ و اسكواي قطبي می باشند .
خانواده کوکر ( Family Pteroclidida )
پرندگانی کبوتر مانند ، پر جثه و خشک زی هستند ، با بالها و دم دراز و نوک تیز و پاهای کوتاه پردار ، پرواز آنها سریع و مستقیم است ، مانند کبوتر‌ها راه می روند . زیستگاه آنها معمولا بیابان و زمین‌های لم یزرع است ، رنگ پر و بالشان بیشتر خاکی و با زیستگاه آنان مطابقت دارد ، نر و ماده آنها هم شکل نیست ، پرندگانی اجتماعی هستند و گاهی گله های بسیار بزرگ را تشکیل می دهند ، معمولا روزها در ساعت معینی گله های آنها جهت نوشیدن آب مسافت زیادی را طی می کنند ، روی زمین آشیانه می سازند و از دانه‌ها ، میوه‌های سته ، جوانه گیاهان و حشرات کوچک تغذیه می کنند . این خانواده شامل کوکر راه راه ، کوکر شکم سیاه ، کوکر شکم سفید ، کوکر خالدار ، کوکر گندمی ، کوکر شکم بلوطی و کوکر دم دراز می باشد .
خانواده کبوتر ( Family Columbidae )
پرندگانی هستند نسبتا پر جثه و تند پرواز با بالهای نوک تیز و دم نسبتا بلند که اغلب طرح خاصی دارد . سری کوچک و گردنی نسبتا کوتاه دارند ، روی زمین یا درخت زندگی می کنند در خارج از فصل زاد و ولد به طور دسته جمعی دیده می شوند ، پروازی قوی و سریع دارند و نر و ماده آنها هم شکل است و روی درخت و یا سوراخ ها ، آشیانه می سازند . جوجه‌های خود را در ابتدا از ( شیر ) غدد چینه دان خود تغذیه می نمایند . خوراک آنها از دانه‌ها و میوه‌ها می باشد ، بعضی از گونه‌های حشرات ، کرم‌ها و حلزون‌ها را نیز می خورند . این خانواده شامل کبوتر جنگلی ، فاخته ، فاخته خاوری ، کبوتر چاهی ، یا کریم ، قمری معمولی ، قمری خاوری و قمری خانگی می باشد .
خانواده طوطي ( Family Psittacidae )
این خانواده شامل طوطي طوق صورتي (که پرنده‌اي است كاملا مشخص به رنگ سبز روشن با دم خيلي دراز و دم تيز ، بالهاي نوك تيز و منقار قرمز قلاب مانند . طوطي طوق صورتي نــر ؛ گلوي سياه دارد و در پس گردنش يك طوق باريك به رنگ صورتي مايل به قرمز ديده مي شود . پروازش سريع و توام با بال زدن هاي تند است ، پرنده‌اي است اجتماعي و به صورت گله های كوچك ديده مي شود ) و شاه طوطی ( طوطی بزرگ اسکندر ) می باشد ( که پرنده اي است به رنگ سبز مشخص ، با دم خيلي دراز و دم تيز ، بالهاي نوك تيز و منقار قرمز قلاب مانند . در جنس نر ، نوار سياهي از بخش زيرين منقار جدا شده و در پشت گردن به نوار قرمز مایل به صورتی امتداد یافته و یک طوق کامل گردنی ایجاد می کند . شباهت زیادی به طوطی طوق صورتی دارد اما نسبتا از آن بزرگتر و پرجثه تر است ؛ سرش بزرگتر و منقاری قطورتر دارد . بارزترین مشخصه آن لکه قرمز رنگ روی شانه‌هاست که آن را به خوبی از طوطی طوق صورتی متمایز می سازد . پرنده ماده دم کوتاه‌تری دارد و فاقد طوق گردنی است که در این حالت ممکن است با جنس ماده طوطی طوق صورتی اشتباه گرفته شود ، اما رنگ سبز تیره ، جثه بزرگتر ، دم بلندتر و لکه قرمز شانه‌ها ، آن را از پرنده مزبور متمایز می سازد )
خانواده هُـدهُـد ( Family Upupidae )
هـُدهُـد ( شانه به سر ، پوپک ، هدهد ) : نر و ماده هم شكل . تشخيص هدهد خيلي آسان است ، نشانه‌هاي تشخيص هر دو جنس آن ، عبارت است از سر و بدن قهوه اي مايل به صورتي كم رنگ ، دم و بالها با راه راه عرضي پهن سياه و سفيد ، كاكل بلند با پرهاي بلند نوك سياه و منقار دراز و خميده . هدهد ماده در انتهای بدنش غده چربی بد بویی دارد که سبب می‌شود وقتی در لانه حضور دارد بوی بدی از لانه خارج شود و اکثر مردم بر این تصورند که بوی بد به علت مدفوع این حیوان است . هدهد پرنده‌اي است كه بيشتر روي زمين و در فضاي باز تغذيه مي كند ، پروازش كند و موجي ، توام با باز و بسته كردن آهسته بالها است .
خانواده درنا ( Family Grudae)
همه گونه هاي اين خانواده مهاجرهستند ، پرندگاني بزرگ با پاها و گردن دراز ، دم نسبتا كوتاه ، بالهاي دراز و منقاري بلند و كلفت كه ظاهرا به لك لك ها شباهت دارند . شاهپرهاي ثانوي داخلي بالهاي آنها خيلي بلند شده روي دم را مي پوشاند ، در پرواز گردن و پاهاي خود را كشيده نگه مي دارند . نر و ماده آنها هم شكل است ، روي زمين آشيانه مي سازند و همه چيز خوارند .
خانواده قرقاول ( Family phasianidae )
قرقاول ها ماكيان‌هايي هستند خشك زي با پاهاي بدون پر ، بالهاي كوتاه و گردي دارند و پروازشان پرصدا و مستقيم است . این خانواده شامل كبك دري ، تيهــو ، دراج ، جيرفتي ، کبک چیل ، بلدرچين و قرقاول می باشد .
فواید پرندگان
بسیاری پرنده‌ها به شکار حشرات می‌پردازند و آنهایی که با خوردن حشرات مزاحم باعث کنترل جمعیت این آفت‌ها می‌شوند از ارزش اقتصادی بالایی برای جوامع کشاورز برخوردار هستند .
خطرات پرندگان که موجب نیاز به دفع آنها می گردد
تصویری از برخورد پرنده با هواپیما
بیماری سل
از بیماری های مشترک بین انسان و پرندگان است که البته خطر انتقال عامل ایجاد سل از پرندگان به انسان نسبت به سایر حیوانات کمتر است و در صورت ابتلای انسان ، معمولا درگیری موضعی گره‌های لنفاوی یا زخم عفونی موضعی نشانه آن خواهد بود
آنفلوآنزای پرندگان
آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان ، یک بیماری ویروسی و واگیردار است . مهم‌ترین راه انتقال ، مدفوع پرنده بیمار ( به دلیل دفع میزان بالای ویروس در آن ) و تماس مستقیم با پرنده ، مدفوع آن یا سطوح و اشیای آلوده به مدفوع پرنده است
عفونت‌های قارچی
یکی از عوامل قارچی مشترک و مهم بین انسان‌ها و پرندگان ، قارچی به نام کریپتوکوکوس است که به‌خصوص در مبتلایان به ایدز می تواند سبب ایجاد مننژیت‌های خطرناک و کشنده شود . این عامل بیماری زا معمولا به دلیل دمای بالای بدن پرنده ، نشانه خاص یا شدیدی ایجاد نمی کند و با این که بیشتر در کبوتر حایز اهمیت است ، اما باید به یاد داشت که فضولات پرندگان خانگی می تواند مخزن این قارچ باشد
بیماری های انگلی
انگل‌های خارجی مانند شپش‌ها هم ممکن است از طریق پرندگان به انسان منتقل شوند . گاهی ابتلای کودکان و خردسالان ، به خصوص دختربچه‌ها به شپش و رفتن آنها به مهدکودک یا مدرسه می تواند باعث ابتلای دیگران شود
آلرژی یا حساسیت
احتمال ایجاد حساسیت به پرندگان نسبت به سایر حیوانات کمتر است ، اما برخی افراد ممکن است به پر پرندگان ، ذرات جدا شده از پوست آنها ، بزاق یا مدفوع پرنده حساسیت داشته باشند و علایمی مانند سرخی پوست ، ترشح و سوزش چشم و بینی ، عطسه و گلودرد را بروز دهند
بیماریهای دیگر
ژیاردیوزیس ، سالمونلوزیس ، کلی باسیلوزیس ، کریپتوسپوریدیوزیس و کمپیلوباکتریوزیس را هم می توان 5 بیماری دیگری دانست که عامل ایجاد اسهال ، التهاب معدی روده‌ای ، تهوع ، استفراغ ، دردهای شکمی و تب در انسان هستند و ممکن است از طریق پرندگان به انسان منتقل شوند .
روش های مبارزه و پیشگیری از بروز خطرات و مشکلات توسط پرندگان
روش های مبارزه ای دیده می شود که نه تنها دائمی نبوده بلکه بر هزینه ای جاری افزوده است .
به طور کلی می توان در فرودگاه ها راهکارهای را در موارد زیر خلاصه کرد
در مورد پرندگان خانگی راهکارهای زیر معمولا به کار می رود
در کارخانجات و انبار ها نیز می توان موارد زیر را رعایت کرد
اما هیچ کدام از این راهکارها دائمی و قطعی نبوده و کما اینکه خود این روش ها می توانند هزینه های گزافی را تحمیل نمایند . اما موثرترین و بی ضررترین و اقتصادی ترین روش مبارزه با پرندگان ، استفاده از دستگاههای تخصصی دفع پرنده ایران پراتیکس است که با تحقیقات تیم کارشناسان و بهره گیری از جدید ترین تکنولوژی در دنیا ، با ایجاد اصوات پرندگان وحشت زده و پرندگان شکاری و تغییر متناوب فرکانس این اصوات ، باعث دفع کامل انواع پرندگان از اطراف محیط زندگی ، فرودگاه ها و محل پروژه ها و مزارع می شود .
